Gıda Kaynaklı Hastalıklarda Endişe Verici Artış

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Dünya Gıda Güvenilirliği Günü 2025: 600 Milyon Kişi Tehlikede, 15 Milyar Dolarlık Yıllık Maliyet

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 20 Aralık 2018’de ilan ettiği “Dünya Gıda Güvenilirliği Günü”, bu yıl “Bilimin Işığında Eylemler” temasıyla kutlanıyor. FAO (BM Gıda ve Tarım Örgütü) ve DSÖ’nün (Dünya Sağlık Örgütü) ortaklaşa düzenlediği etkinlikler, küresel ölçekte gıda güvenilirliği sorununa dikkat çekiyor.

Gıda Kaynaklı Hastalıklarda Endişe Verici Artış

FAO’nun yayımladığı “Dünya Gıda Güvenilirliği Günü 2025 Raporu”, dünya genelinde her yıl yaklaşık 600 milyon kişinin gıda kaynaklı hastalıklardan etkilendiğini ortaya koyuyor. Bu hastalıkların tedavi maliyeti yıllık 15 milyar dolar olarak hesaplanırken; üretkenlik kayıpları, sağlık harcamaları ve dolaylı ekonomik etkiler de dahil edildiğinde toplam yükün 110 milyar doları aştığı tahmin ediliyor.

Rapor ayrıca şu çarpıcı verileri içeriyor:

• Güvenilir olmayan gıda tüketimi nedeniyle dünya çapında 420 milyon kişi yaşamını yitiriyor.
• 5 yaş altı çocukların 125 milyonu, hijyenik olmayan gıdalar nedeniyle zehirlenme veya hastalanma riski altında bulunuyor.

Bu tablo, özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde sağlık sistemleri ve tarımsal altyapı üzerindeki baskıyı dramatik biçimde artırıyor.

Bilimin Rolü ve “Bilimin Işığında Eylemler” Teması

Bu yılki tema, tüketiciden üreticiye, laboratuvarlardan denetim mekanizmalarına kadar gıda güvenilirliğini sağlamak için bilimin her aşamada nasıl yol gösterdiğini vurguluyor. FAO Türkiye Temsilci Yardımcısı Ayşegül Selışık, bilimin; “gıda kodekslerinin oluşturulmasından ürünlerin laboratuvar testlerine, saha denetimlerinden raf güvencesine kadar tüm süreçlerde en temel dayanak” olduğunu belirtti.

“Tükettiğimiz gıda güvenli değilse hiçbir şekilde ona gıda diyemeyiz. Mevzuat, üretim ve kontrol mekanizması bir arada işletilmeden güvenilir gıdaya ulaşmak mümkün değil.”

Selışık, gıda güvenilirliğinde üç temel basamağı şöyle özetledi:

1. Mevzuat ve Standartlar: Ulusal ve uluslararası gıda kodeksleri, hijyen kuralları, pestisit kalıntı sınırları.
2. Üretim Süreçleri: Doğru tarım uygulamaları, kimyasal ilaç kullanımı ve hasat zamanlaması.
3. Denetim ve İzlenebilirlik: Laboratuvar testleri, tedarik zinciri takibi, raf denetimleri.

Tüketicinin Bilinçlenmesi ve Sorumluluğu

Gıda güvenilirliği sorunu, sadece üreticinin sorumluluğu değil; tüketicinin de doğru seçim yapma ve bilinçli davranma yükünü içeriyor. Selışık’ın altını çizdiği konular:

• Ürünün gıda kodeksine uygun olarak üretilip üretilmediği,
• Tarım ve Orman Bakanlığı denetiminden geçip geçmediği,
• Tedarik zincirinin her aşamasından geçerek hijyenik koşullarda raflara ulaşıp ulaşmadığı.

Tüketicilerin bu konularda bilgi sahibi olması, riskleri minimize etmek ve hastalıkları önlemek açısından kritik önem taşıyor.

Ekonomik Boyut: Küresel ve Türkiye Örneği

FAO raporuna göre, gıda kaynaklı hastalıkların doğrudan tedavi maliyeti 15 milyar dolar iken; dolaylı etkilerle birlikte küresel yük 110 milyar doları buluyor. Türkiye’de de gıda güvenilirliği harcamaları ve üretkenlik kayıpları dikkat çekiyor. Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre:

• Kontrolsüz pestisit kullanımı ve erken hasat, yıllık ürün kayıplarını yüzde 10–15 oranında artırıyor.
• Kayıplar ve sağlık harcamaları, tarım sektöründe yaklaşık 2 milyar dolarlık ek maliyete yol açıyor.

Türkiye’nin Bölgesel Rolü ve Ortaklık Programları

Türkiye, AB uyumlu mevzuat altyapısı ve güçlü denetim mekanizmaları sayesinde bölgesel bir lider konumunda. FAO-Türkiye Ortaklık Programı, 2006’dan bu yana Orta Asya ülkelerinde mevzuat oluşturma, laboratuvar altyapısı güçlendirme ve uzman eğitimleri gerçekleştiriyor. Selışık, “Orta Asya Alt Bölge Ofisi” olarak faaliyet gösteren programın, bölgedeki gıda standartlarını yükseltmek için kritik destek sağladığını vurguladı.

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ve Çatışma Bölgeleri

Birleşmiş Milletler’in Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG) arasında yer alan “Açlığa Son” hedefi, gıda güvencesinin hem miktar hem de güvenilirlik açısından sağlanmasını kapsıyor. Ancak Rusya–Ukrayna ve İsrail–Filistin gibi çatışma bölgelerinde tarımsal alanların tahrip olması, soğuk zincirin kırılması ve hijyen koşullarının bozulması “beslenme krizi” riskini artırıyor.

Selışık, çatışma bölgelerine yönelik teknik projelere FAO’nun hız kesmeden devam ettiğini bildirdi:

“İnsani gıda yardımlarıyla birlikte, yerel üreticilerin tekrar faaliyete geçebilmesi için hijyenik koşulların sağlanması ve sürdürülebilir tarım yöntemlerinin öğretilmesi önceliğimiz.”

Geleceğe Dönük Adımlar ve Çağrı

Gıda güvenilirliği, sadece bir gün anılacak bir konu değil; 365 gün boyunca hedeflenmesi gereken bir disiplin. FAO ve DSÖ, tüm paydaşlara şu çağrıyı yapıyor:

• Üreticiler: Kimyasal kullanımı, hasat yöntemleri ve kayıt dışı üretimle mücadele.
• Denetleyici Kurumlar: Laboratuvar altyapısının güçlendirilmesi ve sıkı saha denetimleri.
• Tüketiciler: Raf etiketlerini okuma alışkanlığı ve hijyen bilgisi.
• Uluslararası Toplum: Kriz bölgelerinde kalıcı çözümler için erkeklik, eğitim ve teknik destek.

Önemli Göstergeler