İşyerinde mobbinge uğruyorum ne yapmalıyım?
Türkiye’de iş yerlerinde mobbing (psikolojik baskı) ve yoğun çalışma şartları, çalışanların ruh sağlığı ve verimliliği üzerinde ciddi etkiler yaratan önemli sorunlardan biridir. Özellikle uzun çalışma saatleri, aşırı iş yükü ve iş yerinde psikolojik baskılar birçok sektörde yaygın olarak gözlemlenmektedir.
1. Mobbing (Psikolojik Taciz) Nedir?
* Hangi haller mobbing sayılır?
Mobbing, iş yerinde bir çalışana sistematik ve sürekli olarak uygulanan psikolojik baskı, dışlama, küçük düşürme veya yıldırma hareketleridir. Genellikle bir kişi veya grup tarafından yapılır ve çalışanın işten ayrılmasına ya da psikolojik olarak yıpranmasına neden olur.
Türkiye’de Mobbing Durumu
📌 Resmi Verilere Göre:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlı ALO 170 hattına yapılan mobbing şikayetleri, her yıl binlerce çalışanın bu tür baskılara maruz kaldığını gösteriyor. Ancak birçok mağdur, iş kaybetme korkusu nedeniyle resmi şikayette bulunamıyor.
📌 Hangi Sektörlerde Daha Yaygın?
- Özel sektör: Özellikle kurumsal olmayan şirketlerde patron veya yöneticilerden gelen mobbing sıkça görülüyor.
- Kamuda: Devlet kurumlarında da mobbing vakaları yaşanabiliyor. Özellikle liyakat eksikliği olan ortamlarda, çalışanlar siyasi veya kişisel sebeplerle baskıya maruz kalabiliyor.
- Sağlık sektörü: Doktorlar, hemşireler ve sağlık çalışanları, hem yöneticilerden hem de hasta ve hasta yakınlarından psikolojik baskıya uğrayabiliyor.
- Eğitim sektörü: Öğretmenler ve akademisyenler, yöneticiler ve öğrenciler tarafından mobbinge maruz kalabiliyor.
Mobbingin Çalışan Üzerindeki Etkileri
- Anksiyete ve depresyon
- İş performansında düşüş
- Motivasyon kaybı ve tükenmişlik sendromu
- İşten ayrılma ve kariyer kaybı
2. Türkiye’de Yoğun Çalışma Şartları
Çalışma Saatleri ve Fazla Mesai
Türkiye’de resmi çalışma süresi haftalık 45 saat olarak belirlenmiş olsa da, birçok sektörde çalışanlar 50-60 saat ve üstü çalıştırılıyor.
📌 OECD verilerine göre:
Türkiye, yıllık ortalama çalışma saati açısından Avrupa ülkeleri arasında en yüksek oranlardan birine sahip. Örneğin:
- Almanya: Yılda ortalama 1.350 saat
- Fransa: Yılda ortalama 1.500 saat
- Türkiye: Yılda ortalama 1.800-2.000 saat
Bu veriler, Türkiye’de çalışanların Avrupa’daki birçok ülkeye göre daha fazla saat çalıştığını ancak daha az ücret aldığını gösteriyor.
📌 Hangi Sektörler Daha Yoğun Çalışıyor?
- Sağlık Sektörü: Doktorlar ve hemşireler, günde 12-16 saat çalışabiliyor.
- Bilişim ve Teknoloji: Yazılım geliştiriciler, özellikle büyük projelerde fazla mesai yapıyor.
- Perakende ve Hizmet Sektörü: Kasiyerler, garsonlar ve mağaza çalışanları uzun saatler boyunca düşük maaşlarla çalışıyor.
- Sanayi ve İnşaat: Fiziksel güç gerektiren işlerde çalışanlar, hafta sonları bile çalışmak zorunda kalabiliyor.
3. Çalışma Koşullarının Çalışanlar Üzerindeki Etkileri
📌 Fiziksel Etkiler:
- Kronik yorgunluk
- Kas ve eklem rahatsızlıkları
- Uyku düzensizliği ve bağışıklık sisteminin zayıflaması
📌 Psikolojik Etkiler:
- Depresyon ve tükenmişlik sendromu
- İş kaygısı ve motivasyon kaybı
- Aile ve sosyal hayatın zarar görmesi
📌 Ekonomik Etkiler:
- Düşük maaş ve geçim sıkıntısı
- Fazla mesaiye rağmen yaşam standartlarının düşük olması
- İşsizlik korkusu nedeniyle kötü şartlara katlanmak
4. Türkiye’de Mobbing ve Yoğun Çalışmaya Karşı Alınan Önlemler
📌 Yasal Haklar:
- 4857 Sayılı İş Kanunu, çalışanların fazla mesai ücreti ve iş yerindeki psikolojik taciz gibi konular hakkında yasal koruma sağlıyor.
- ALO 170 Çalışma Hattı, mobbing mağdurlarının şikayetlerini iletebileceği bir devlet hattı.
- Sendikalar, çalışanların haklarını savunmak için mücadele ediyor ancak sendikalaşma oranı Türkiye’de oldukça düşük.
📌 Eksiklikler:
- Çoğu iş yeri, mobbing ve fazla çalışma konusunda yasal düzenlemeleri ihlal ediyor.
- Çalışanlar işsizlik korkusu nedeniyle haklarını arayamıyor.
- Mobbing davaları uzun sürdüğü için mağdurlar çoğu zaman pes etmek zorunda kalıyor.
5. Çözüm Önerileri ve Gelecek Beklentileri
✔ Daha Etkin Denetim: Çalışma Bakanlığı’nın iş yerlerini daha sıkı denetlemesi gerekiyor. Özellikle fazla mesai ve mobbing vakalarının caydırıcı cezalarla engellenmesi şart.
✔ Sendikalaşmanın Teşvik Edilmesi: Çalışanlar, iş yerinde haklarını daha rahat savunabilmeli. Sendikalar bu konuda daha aktif rol almalı.
✔ Çalışma Saatlerinin Düşürülmesi: Avrupa’daki bazı ülkelerde olduğu gibi haftalık 35-40 saatlik çalışma düzenine geçiş değerlendirilmeli.
✔ Psikolojik Destek ve Farkındalık: İş yerlerinde psikolojik destek ve mobbingle mücadele konusunda eğitim programları düzenlenmeli.
✔ Uzaktan Çalışma ve Esnek Saatler: Pandemi döneminde popüler hale gelen uzaktan çalışma, çalışanların iş yükünü azaltmak için kalıcı bir seçenek haline getirilebilir.
Sonuç: Türkiye’de Çalışanların Durumu ve Gelecek Perspektifi
Türkiye’de iş yerlerinde mobbing ve yoğun çalışma şartları, çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlığını olumsuz etkileyen ciddi bir sorun olmaya devam ediyor. Özellikle uzun çalışma saatleri, düşük maaşlar ve iş yerinde psikolojik baskılar birçok kişinin tükenmişlik yaşamasına neden oluyor.
Devletin, işverenlerin ve sendikaların bu sorunları çözmek için daha ciddi adımlar atması gerekiyor. Aksi takdirde, genç yetenekler yurtdışına gitmeye devam edecek, çalışan verimliliği düşecek ve iş dünyasında mutsuz bir nesil oluşacak.
Peki, sence Türkiye’de çalışma şartları nasıl düzeltilmeli?
